دزد مجازی زمان...

همه ما انسان‌ها دارای عمری محدود و مشخّص در این دنیا هستیم و هر قدر از این عمر درست استفاده کنیم می‌توانیم رشد و تکامل پیدا کنیم تا در عالم آخرت از جایگاه بالاتری، تکامل خود را ادامه دهیم تا در قیامت به اوج تکامل مقصود برسیم و از مقامات سرای قیامت بهره‌مند گردیم. یکی از حیطه‌های تأثیرگزار در استفاده صحیح از عمر، حیطه فضای مجازی است. فضای مجازی به عنوان قسمتی از زندگی ما، زمان خاصّی را به خود اختصاص می‌دهد که با مدیریّت این زمان می‌توانیم از تبعات سوء اتلاف وقت در امان باشیم.

اثر غفلت از قیامت
یکی از اتّفاقات عجیب در قیامت مهلت خواستن دوباره بعضی از افراد و گروه‌ها برای زنده شدن دوباره در دنیاست.
قرآن کریم می‌فرماید:« وَ لَوْ تَرى‏ إِذِ الْمُجْرِمُونَ ناکِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنا أَبْصَرْنا وَ سَمِعْنا فَارْجِعْنا نَعْمَلْ صالِحاً إِنَّا مُوقِنُون‏ [سجده/12] اگر ببینى وقتى گنه‏کاران در پیشگاه پروردگارشان سرها به زیر افکنده‌‏اند، (خواهى دید که مى‏‌گویند) پروردگار را دیدیم و شنیدیم، ما را بازگردان تا عمل شایسته کنیم، که ما دیگر به یقین رسیدیم‏» "
نکس رؤس" به معناى سر به پایین انداختن است و مراد از مجرمین- به قرینه ذیل آیه- خصوص منکرین معاد است. [1] پس قیامت نمودار حقیقی این دنیاست و این دنیا نیز همان عمر و لحظاتی است که می‌گذرند. توجّه و تأمّل طولانی و دقیق نسبت به این مطلب باعث خواهد شد که انسان بزرگ‌ترین سرمایه خود را، زمان و عمر خود دانسته و برای بهترین استفاده و مفیدترین استفاده برای قیامت خود از آن بهره‌برداری کند. طبق این آیه شریفه؛ قطعا غفلت از معاد باعث استفاده نکردن یا استفاده سوء از زمان و عمر می‌شود.

زمان در اسارت یک حباب
فضای مجازی همان‌طور که از نامش برمی‌آید مجموعه‌ای از ارتباطات غیرحقیقی است لذا؛ صرف زمان برای آن، دقّت و حسّاسیت خیلی بیشتری را نسبت به فضاهای حقیقی می‌طلبد. به این معنی که مبادا ناخواسته تمام یا بخش بیشتر زمان و عمر خود را صرف این فضا بکنیم و از حقایق زندگانی و استفاده‌های آن غافل بمانیم. قطعا بهترین استفاده و مؤثّرترین کارها را می‌توان با استفاده از فضای مجازی انجام داد ولی قرار نیست ارتباطات ما فقط مجازی باشد و از روابط حقیقی با اجتماع بازبمانیم !
امام علی علیه السلام می‌فرمایند:«اهْجُرِ اللَّهْوَ فَإِنَّکَ لَمْ تُخْلَقْ عَبَثاً فَتَلْهُوَ وَ لَمْ [لن‏] تُتْرَکْ سُدًى فَتَلْغُو[2] از سرگرمى (کارهاى غفلت زا) دورى کن؛ زیرا که تو بیهوده آفریده نشده اى تا به سرگرمى بپردازى و مهمل رها نشده اى تا بیهودگى کنى».
آری! امروزه هدف اکثر رجوع‌ها به فضای مجازی برای سرگرمی و گذران وقت است. حبابی که زمان را اسیر خود کرده است!

حسرت به خاطر زمان
یکی از اسامی روز قیامت "روز حسرت" است. یعنی روزی که در آن انسان‌ها حسرت می‌خورند و "ای کاش!" می‌گویند.
قرآن کریم می‌فرماید:« وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فی‏ غَفْلَةٍ وَ هُمْ لا یُؤْمِنُون‏ [مریم/39] آنان را از روز حسرت [روز رستاخیز که براى همه مایه تأسف است‏] بترسان، در آن هنگام که همه چیز پایان مى‏‌یابد! و آنها در غفلتند و ایمان نمى‏‌آورند!»
قطعا لحظاتی که انسان گناه می‌کند باعث حسرت اوست و او را به عذاب خواهد کشاند امّا مورد بحث در این‌جا آن لحظاتی هستند که انسان آن‌ها را هدر داده و تلف کرده است یعنی گناهی انجام نداده ولی استفاده‌ای هم نکرده‌؛ آن‌گاه است که حسرت می‌خورد. در روایتی از نبیّ اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم آمده است که فرمودند:
« «روز قیامت براى بندگان خدا در برابر هر روز از ایام عمر، بیست و چهار صندوقچه به تعداد ساعات شبانه روز گشوده مى‏‌شود، صندوقچه‌ای را باز مى‏‌کنند مى‏‌بیند پر است از نور و سرور صاحبش، با دیدن چنین صحنه‌‏اى، خوشحال و شادمان مى‌‏شود به حدّى که اگر شادى او را بین اهل جهنّم تقسیم کنند مات و مبهوت شده درد آتش را احساس نخواهند کرد، این صندوقچه همان ساعتى است که در آن‏ پروردگارش را اطاعت کرده بود سپس صندوقچه دیگرى را مى‏‌گشایند، مى‏‌بیند تاریک است و گندیده و ترس‏‌آور، صاحبش با دیدن این صحنه، آن‌قدر ترس و زارى او را فرا مى‏‌گیرد که اگر آن را بر اهل بهشت قسمت کنند، نعمت‌هایش بر آنان ناخوش مى‏‌گردد، این مخزن همان ساعتى است که در آن معصیت و گناه مرتکب شده بود».[3]
در ادامه پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله می‌فرمایند:« ثُمَّ یُفْتَحُ لَهُ خِزَانَةٌ أُخْرَى فَیَرَاهَا خَالِیَةً لَیْسَ فِیهَا مَا یَسُرُّهُ وَ لَا یَسُوؤُهُ وَ هِیَ السَّاعَةُ الَّتِی نَامَ فِیهَا أَوِ اشْتَغَلَ فِیهَا بِشَیْ‏ءٍ مِنْ مُبَاحَاتِ الدُّنْیَا فَیَنَالُهُ مِنَ الْغَبْنِ وَ الْأَسَفِ عَلَى فَوَاتِهَا حَیْثُ کَانَ مُتَمَکِّناً مِنْ أَنْ یَمْلَأَهَا حَسَنَاتٍ مَا لَا یُوصَفُ وَ مِنْ هَذَا قَوْلُهُ تَعَالَى ذلِکَ یَوْمُ التَّغابُنِ [4] سپس صندوقچه سومى را باز مى‏‌کنند، مى‏بیند خالى است، نه او را مسرور مى‏‌کند و نه غمگین. و این همان ساعتى است که وى در آن ساعت خوابیده یا به امور مباح دنیایى مشغول بوده است در اینجا او را تأسف و پشیمانى فرا مى‏‌گیرد که چرا چنین لحظاتى را از دست داد در حالى که مى‏‌توانست آن را پر از حسناتى کند که به وصف نیایند و این است معنای آیه شریفه قرآن که می‌فرماید:« ذلِکَ یَوْمُ التَّغابُن [تغابن/9]‏ آن روز، روز احساس خسارت و پشیمانی است»
از آن‌جا که اصل به وجود آمدن تکنولوژی استفاده از فضای مجازی توسط دولت‌ها و جوامع مادّیگرای غربی به وجود آمد؛ قالب و محتوا و سیاست‌های این فضا نیز با منطق مادّیگرایی سازگاربوده که یکی از اصول حاکم بر این فضا، اصل سرگرمی و گذران بی‌فایده وقت است لذا وارد شدن در چنین فضایی مستلزم احتیاط هر چه بیشتر نسبت به گذران وقت است. بسیار می‌شود که افراد مثلا برای یک کار کوچکی که زمان چندانی نیز نمی‌خواهد وارد فضای مجازی می‌شوند ولی به محض ورود از زمان غافل شده و ساعت‌ها وقت خود را بیهوده تلف می‌کنند.

راه‌کار
برای این‌که اسیر آفت اتلاف وقت و بیهوده گذراندن زمان در فضای مجازی نشویم شایسته است که نکات زیر را رعایت کنیم؛
1- برنامه‌ریزی زمان‌‌مند: برای زمان خود برنامه داشته باشیم نه برای کار خود. به عبارت بهتر برنامه‌مان بر محور زمان تنظیم کنیم نه انجام کار.
2- قبل از هر ورود به فضای مجازی، هدف خود را از ورود به آن مشخّص کنیم.
3- ذکر گفتن در حین کار در فضای مجازی
4- تقویت اراده و...

نتیجه این‌که؛ زمان در قیامت یا مخزن نور است یا مخزن ظلمت و یا مخزن خالی. فضای مجازی در بسیاری از اوقات حبابی است که در صندوقچه زمان خود می‌گذاریم. در روز قیامت همه حباب‌ها ترکیده شده و واقعیّت پوچی آن‌ها ظاهر خواهد شد پس؛ لطفا از دزدان عُمر خود در فضای مجازی غافل نباشیم.
پی‌نوشت
[1] ترجمه المیزان، ج‏16، ص 378
[2] تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص 460
[3] آیین بندگى و نیایش، ص 188 (حسین غفارى ساروى‏)
[4] عدة الداعی و نجاح الساعی، ص 113