گرایش جنسی Sexual Orientation
گرایش جنسی الگوی کلی افراد از کشش یا برانگیختگی جنسی است که از طریق عامل‌های چندگانه رفتار جنسی، رویاپردازی، عشق و رابطه جنسی اندازه‌گیری میشود؛ بنابراین نباید با رفتار جنسی برابر دانسته شود و به عبارت دیگر به میزان کشش جنسی هر فرد به سمت زنان یا مردان اطلاق می شود و یکی از متغیرهای بنیادی برای فهم رفتار جنسی بشر به شمار می رود . مقصود از گرایش جنسی این است که شخص از لحاظ جنسی تا چه اندازه مجذوب افراد همجنس یا دگرجنس با خود می شود.
گرایش یا جهت‌گیری جنسی یک مفهوم جدید ارتباطی است که در رابطه با دیگران تعریف میشود. افراد جهت‌گیری جنسی خود را از طریق رفتار با دیگران مثل رفتارهای ساده بغل کردن یا بوسیدن نشان می‌دهند. انجمن روانشناسی آمریکا؛ (2008) جهت‌گیری جنسی را به سه دسته تقسیم کرده است: گرایش جنسیجایگاهی اساسی در فهم ما از گرایشهای جنسی بشر دارد. در میان تفاوت‌های فردی، گرایش جنسی موجب هجمه وسیعی از تحقیقات در حوزه رشته‌های رفتاری و زیستی شده است؛ این از سویی است که گفتمان عمومی را نیز به شدت درگیر خود کرده است . برای بسیاری، گرایش جنسی به شکل روابط با جنس مخالف تعریف میشود، اما برای اقلیت‌هایی، گرایش به همجنس به اندازه گرایش دگرجنس خواهانه کامل و درخور توجه است.
1) دگر جنس گرا Heterosexual:کشش انحصاری به افراد جنس مخالف
2) هم جنس گرا Homosexual:کشش انحصاری به افراد هم جنس
3)دو جنس گرا Bisexual:کشش به هر دو جنس
در میان دانشمندان توافق بر سرعلت دقیق وجود گرایش های جنسی متفاوت وجود ندارد. اگرچه بسیاری از تحقیقات به موضوع تأثیرات احتمالی ژنتیک، هورمون‌ها، روند تحولی و رشد فرد ، اجتماع و فرهنگ پرداخته‌اند، اما هیچ یافته‌ای محققان را به سوی استنتاج مبتنی بر تأثیرگذاری علت یا علل مشخص در تعیین گرایشهای جنسی متفاوت رهنمون نشده است .
علت شناسی
- عوامل زیستی
عوامل ژنتیکی : از منظر ژنتیکی تئوری‌های اندکی حاکی از وجود یک ژن مستقیم برای همجنسگرایی است. وجود « ژن همجنس گرایی» یک باور عمومی در میان جامعه است. دیدگاه فراگیر در میان همجنس گرایان این است که آنها از همان ابتدای تولد همجنسگرا به وجود آمده‌اند. دریک پژوهش این مسئله به اثبات رسید که ترتیب چینش ژنوم مادر می‌تواند بر گرایش جنسی فرزند تاثیر گذار باشد.با این وجود، برخی از پژوهشگران بر این عقیده هستند که ژنی تحت عنوان “ژن همجنس گرایی” وجود ندارد. بلکه رفتار همجنس گرایانه معلول عملکرد چندین ژن است. چندین ناحیه ژنی ممکن است در شکل گیری همجنس گرایی نقش داشته باشند. چون گرایش جنسی یک مقوله ی پیچیده است، احتمالاً هیچ تک ژنی که تعیین کننده ی همجنسگرایی باشد، یافت نخواهد شد. به نظر می رسد که تلفیقی از ژن های مختلف با هم وارد عمل شده و نیز احتمالاً با عوامل دخالت کننده ی محیطی نیز تعامل دارند. و کلیه مطالعات در این زمینه درمورد پیوند بین همجنس گرایی بزرگسالان و عوامل ژنتیکی، شکی باقی نگذاشته است.
عوامل هورمونی دوران جنینی و تاثیر آن بر مغز :نظریه مهم دیگری که با گسترده‌ترین میزان مقبولیت همراه است، معتقد است که گرایش جنسی قبل از تولد و در دوران جنینی به وسیله ترکیبی از فرایندهای ژنتیکی، هورمونی و عصب شناختی شکل میگیرد و باتغییرات هورمونی در آغاز بلوغ جنسی ، به نتیجه می‌رسد .هورمونهای دوران جنینی در سازمان دهی دستگاه عصبی مرکزی نقش دارد. ادعا شده است که حضور موثر آندروژن های دوران جنینی در جنین نر، در گرایش جنسی نسبت به زنان تاثیر دارد و کمبود آندروژن های این دوره ممکن است سبب گرایش جنسی به سمت مردان شود. در طول دوران جنینی پس از شکلگیری مغز، هورمون جنسی مردانه ساز ( تستوسترون ) تعین کننده می باشد به این معنی که ترشح این هورمون جنین را از نظر آناتومی و نروآتومی مذکر میکند و عدم ترشح این هورمون باعث شکل گیری جنین مونث میگردد . به این ترتیب مغز در هنگام شکل گیری از هورمونهای جنسی تأثیر می‌پذیرد . شواهد نشان‌دهنده تأثیر علل نوروآناتومیک مغز در همجنس گرایی و دگرجنس گرایی است و اولین گزارش‌ها در حوزه نوروآناتومی نشان می‌دهد که اندازه ساختارهای مغزی مربوط به گرایش جنسی (هسته‌های فوق کیاسمایی و هسته‌های درون شبکه‌ای هیپوتالاموس ) در افراد هم جنسگرا با دگر جنسگرا متفاوت است .
اخیراً نتایج یک مطالعه نشان داد مغز جنین در طول دوره رشد داخل رحمی در جنین نر از طریق عمل مستقیم تستوسترون بر سلول های عصبی در حال توسعه و در جنین ماده از طریق عدم افزایش این هورمون، تکوین می یابد. به این ترتیب، هویت جنسی و تمایلات جنسی ما، هنگامی که هنوز در رحم مادر هستیم، در ساختار مغز ما برنامه ریزی شده و سازمان یافته است و هیچ نشانه ای مبنی بر اینکه محیط اجتماعی بعد از تولد بتواند اثر تعیین کننده ای در هویت و گرایش جنسی بشر داشته باشد، وجود ندارد.
عامل ترتیب تولد : عامل دیگری است که باعث تغییرساختارهای مغزی و متعاقب آن در گرایش جنسی نقشی تعیین کننده ایفا میکند ، داشتن برادر بزرگتر است؛ به دلیل واکنش سیستم ایمنی بدن مادر به جنین مذکر ، تولدهای بعدی در صورت مذکر بودن جنین از تولد قبلی متاثر میشود . به عبارتی هر برادر بزرگتر احتمال همجنسگرایی فرد را تا ۳۳٪ بالا می‌برد. این یافته طبق گفتهٔ بلانکارد یکی از معتبرترین یافته‌های اپیدمیولوژیکی است که تا به حال در رابطه با گرایشهای جنسی کشف شده‌است. بر طبق این یافته، گفته میشود که هر جنین مذکر در مادر واکنشی ایمنی ایجاد میکند و این واکنش با جنین بعدی تشدید میشود. این جنین‌ها آنتی ژن H-Y که نفش آنها در تغییرات جنسی تقریباً ثابت شده را تولید می‌کنند و بدن مادر در برابر آن واکنش نسان داده آنتی بادی H-Y ترشح مینماید . سپس آنتی بادی‌های H-Y تولید شده توسط مادر به جنین حمله می‌کنند و کارایی آنتی ژنهای نامبرده را در ایجاد حالات مردانه در مغز جنین پایین می‌آورند. از این موضوع با نام اثر ترتیب تولد برادر یاد میشود. تنها متولد شدن از مادری که برای چندمین بار پسری به دنیا می‌آورد احتمال همجنسگرا بودن را در افراد افزایش می‌دهد و بزرگ شدن در کنار برادران دخالت چندانی در این مسأله ندارد. درباره زنان نتایج مشابه یا قابل توجهی یافت نشده‌است.
نقش عوامل پیش از تولد: مطالعات نشان می دهد که استرس قبل از تولد، می تواند رشد جنسی را تغییر دهد. استرس، آندورفین ها را آزاد می کند و می تواند با تاثیرات تستوسترون بر هیپوتالاموس مبارزه کند. همچنین استرس، سطح هورمون فوق کلیوی کورتیزول را بالا می برد که آزاد شدن تستوسترون را کاهش می دهد. چنین اثراتی آناتومی جنین های نر را به آناتومی ماده ها شبیه می سازد
عوامل روانشناختی
در حوزه روانشناختی و اجتماعی ، برای وجود گرایشهای جنسی متفاوت هنوز دلایل یافته‌های کمی وجود دارد هم چنین شواهد کمی در راستای تأثیر والدین بر جهت‌گیری جنسی به عنوان اثر یادگیری وجوددارد. با برسی انجام‌شده بار دیگر مسئلهٔ «طبیعت یا تربیت» به میان می‌آید و توافق عام در مجامع علمی بر این است که احتمالاً ترکیبی از عوامل زیستی و محیطی در تعیین گرایش جنسی نقش دارند؛ که اهمیت نسبت هر یک از عوامل ممکن است از یک فرد به دیگری متغیر باشد.
روانی- اجتماعی: بر طبق نظریات روان پویایی، موقعیت های اوایل زندگی که ممکن است سبب رفتار همجنس گرایانه در مردان شود عبارتند از، وابستگی عاطفی شدید به مادر، فقدان نقش پدری موثر، مهار رشد مردانگی از سوی والدین، تثبیت یا پسرفت درمرحله خودشیفتگی رشد و باخت در رقابت با برادران و خواهران.
فروید، همجنس گرایی را وقفه در رشد روانی- جنسی تلقی می کرد و به ترس های اختگی و ترس از تسلط مادر در مرحله پیش ادیپی رشد روانی- جنسی اشاره می کرد.
اودو نوع همجنس گرایی را ازهم منفک می کند، همجنس گرایی مادرزادی و همجنس گرایی اکتسابی دیررس. به نظر وی نوع اول معمولا ً پس از بلوغ جا می افتد و بصورت خصیصه ای بروز می کند. وی همچنین معتقد است که بهنگام بحث درباره ی همجنس گرایی باید سه خصوصیت زیر را از یکدیگر مستقل فرض کرد:
الف) خصوصیات جنسی ِ جسمانی ب) خصوصیات جنسی ِ روانی ج) نوع مفعول گزینی
مقصود فروید آن است که خصوصیات جنسی- روانی و گزینش مفعول، لزوما ً برهم منطبق نیستند. گرچه عوام غالبا ً خصوصیات جسمانی و گاه روانی را با نوع مفعول گزینی مرتبط می دانند، اما این یک تفکرقالبی غیرعلمی است و معمای همجنس گرایی بسیارپیچیده تر از آن است که درتفکر عوامانه ترسیم شده است. فروید در این گزارش، روانکاوی را راه حل درمان همجنس گرایی می داند. گرچه خود نیز اعتراف می کند که تعداد موارد موفق درمان روانکاوی، درباره انواع همجنس گرایی چندان چشمگیر نیست. تا جایی که وی از دادن ِ قول ِ بهبودی به والدین مراجع ِ همجنس گرای خویش، اجتناب می کند و تنها متعهد می شود فرزند آن ها را برای مدتی مورد بررسی قرار دهد. وی اظهار می دارد که تغییر گرایش جنسی یک همجنس گرا، همان اندازه موفقیت به دنبال دارد که بخواهیم عکس آن را انجام دهیم و گرایش یک فرد دگرجنس خواه را به همجنس گرا تغییر دهیم! گرچه کسی به مورد اخیر مبادرت نمی ورزد. فروید همچنین یاد آوری می کند تا زمانی که گرایش جنسی فرد موجب نارضایتی خود وی نباشد، نمی توان در درمان موفقیتی حاصل کرد. این نکته ای بود که بعدها مورد توجه مؤلفان کتابچه ی تشخیصی و آماری بیماری های روانی نیز قرار گرفت. فروید، دیدگاه بیولوژیک خود را درباب جنسیت، در این گزارش نیز یاد آوری می کند و آن دیدگاه این است که “انسان ها از نظر زیستی مانند بسیاری حیوانات، ماهیت دو جنسی دارند” . وی در نامه ای به یک مادر امریکایی نوشته است: « مطمئنا ً همجنس گرایی مزیتی ندارد، اما نمی توان آن را بیماری شمرد. ما آن را نوعی از اعمال جنسی تلقی می کنیم که در اثر وقفه خاصی در رشد جنسی ایجاد شده است »
ناهمنوایی جنسیتی در دوران کودکی: یک همبسته ی مهم گرایش جنسی، از دوران اولیه تحول قابل پیگیری است، ارتباط بین ناهمنوایی جنسیتی در دوران کودکی و گرایش جنسی در بزرگسالی . مردان همجنس گرا می گویند که در کودکی پسرانی دختر گونه بوده اند و زنان همجنسگرا خود را دخترانی مردانه توصیف می کنند.ناهمنوایی جنسیتی
در خلال بازی ها و فعالیت های خاص و ترجیح همبازی ها بروز می یابد. شواهدی درباره نقش سازنده اولیه اندروژن در بروز این رفتارها وجود دارد.با توجه به پژوهشها در این زمینهمیتوان نتیجه گرفت بر خلاف نظریه روانکاوی فرویدی، همانند سازی با والد غیر همجنس در جریان رشد تاثیر شایان توجهی در همجنس گرا یا دگرجنس گرا شدن افراد ندارد.یافته ها حاکی از آن است که رابطه ضعیف پدر- فرزندی تعیین کننده همجنس گرایی فرزند نیست. بلکه خود ناشی از آن است که پدر، کودکی را که ناهمنوایی جنسیتی نشان می دهد، دوست ندارد. به ویژه پسری را که رفتار زنانه داشته باشد.
همچنین نشان داده شده است که نخستین تجربه جنسی شخص با همجنس بوده باشد یانه، تاثیری در همجنس گرا شدن وی ندارد و از این جهت تفاوتی بین دو گروه همجنس گرایان و دگر جنس گرایان دیده نشده است. بعلاوه همجنس گرایان از تجارب دگر جنس خواهانه در دوران کودکی و نوجوانی خود نه بی بهره بودند و نه آن تجارب را نامطبوع یافته بودند.
- رویکرد یکپارچه نگر: نا آشنا هوس انگیز است!
در این نظریه، نخست گفته می شود که عوامل ژنتیکی و زیستی مستقیما ً اثری بر گرایش جنسی افراد ندارند. بلکه بر خلق وخو و صفات شخصیتی اثر می گذارند. این قبیل ویژگی های خلقی کودک را آماده می سازد که از برخی فعالیت ها بیش از فعالیت های دیگر لذت ببرد. مثلا ً کودکی ممکن است از بازی های پرفعالیت و ورزش های رقابت آمیز لذت ببرد و دیگری در برقراری روابط اجتماعی کند باشد و بیشتر عروسک بازی و ورق بازی و لی لی را ترجیح دهد. برخی از این بازی ها بیشتر پسرانه و برخی بیشتر دخترانه هستند. بنابراین، به اقتضای جنسیت ممکن است کودک از لحاظ وراثتی گرایش به همنوایی یا ناهمنوایی با همجنسان خود داشته باشد. کودکان معمولا ً مایل به داشتن دوستانی هستند که علایق مشابه آن ها داشته باشند و در حضور چنین دوستانی بیشتر احساس راحتی می کنند. لذا کودکی که از نظر جنسیتی همنوایی نشان می دهد همبازی هایی از بین همجنسان خود و کودکی که ناهمنوایی نشان می دهد همبازی هایی از افراد جنس مخالف را برای بازی انتخاب می کند.
در مرحله بعدی،این نظریه پیشنهاد می کند که ناهمانندی کودک ناهمنوا با همجنسان خود و ناراحتی حاصل از آن موجب یک برانگیختگی کلی (غیرجنسی) می شود. مثلا ً پسری که رفتار دخترانه دارد در حضور سایر پسرها دچار احساس ترس یا نوعی خشم فروخورده می شود یا می ترسد که مورد سرزنش و تمسخر واقع شود یا دختری که رفتار پسرانه دارداز گروه همجنسان خود رانده می شود و بر انگیختگی مشابهی را تجربه می کند.در سال های بعد پس از این که علت اصلی برانگیختگی کمرنگ تر شد یا از بین رفت، برانگیختگی کلی به برانگیختگی جنسی و شهوانی بدل می شود. برخی شواهد مربوط به آخرین گام این فرایند، حاصل بررسی های آزمایشگاهی است. بنابراین هرچند شباهت و آشنایی مبنای دوستی و همسازی است اما این عدم شباهت و نا آشنایی و نوعی احساس غرابت است که بر انگیختگی جنسی و یا احساسات عاشقانه را تحریک می کند.
تبیین های تکاملی درباره علل تداوم گرایش های جنسی متفاوت
اگر ژن های خاصی موجب جهت گیری همجنس گرا می شوند، چرا تکامل این ژن ها را که روند تولید مثل را مختل می نمایند، از بین نمی برد؟
انتخاب خویشاوندی : طبق این فرضیه افراد همجنس گرا به برادران و خواهران خود در نگهداری از فرزندانشان کمک می کنند و ژن هایی را که کل خانواده در آن سهیمند، استمرار می بخشند. فرضیه دوم این است که گاه ژن های خاصی در مردانی که برای آن ژن هوموزیگوس هستند، به همجنس گرایی می انجامد اما درمردان دیگر، امتیازاتی مانند افزایش گرایش به برقرار کردن روابط دوستانه و اتحاد را ایجاد می کند .
انتخاب والدینی :والدین از طریق تنظیم منابع و اجتماعی کردن فرزندان به شیوه ای که کمتر در نقش های تولید مثلی رقابت کنند و بیشتر به همشیرانشان در امر تولید مثل یاری برسانند، همجنس گرایی را القا می کنند. برخی یافته های انسان شناسی بطور محدود از این فرضیه حمایت می کنند. برخی والدین ممکن است روابط همجنس گرایانه را در میان پسران و رهبران بانفوذ تشویق کنند . این نظریه نیز مانند نظریه انتخاب خویشاوندی عوامل روانی – اجتماعی را در همجنس گرایی، اصل شمرده و نقش عوامل زیستی را نادیده می گیرد. بعلاوه، این نظریه از لحاظ شهودی نیز با نظریه تکاملی داروین در تضاد است. زیرا وجود و پرورش فرزندان همجنس گرا به بقای والدین کمکی نمی کند و از نظر تکاملی برای آن ها نمی تواند مطلوب باشد و تشویق نیز نمی شود. زیرا نسل آنها را تداوم نمی بخشد.
چند ریختی تعادل یافته: برخی ژن ها در ظاهرهیچ گونه خاصیت تکاملی ندارند. مثال کلاسیک این ایده وجود ژن های کم خونی سلول داسی شکل در جمعیت های آفریقایی و آسیایی تبار است. به نظر می رسد این ژن ها نه تنها خاصیت تکاملی ندارد، بلکه بسیاری از افراد را پیش ازرسیدن به سن تولید مثل، از بین می برد. درحالی که دارا بودن یک ژن مجاور ناهمسان از این نوع ژن ها، منجر به مقاومت بدن در برابر مالاریا می شود که در این جمعیت ها شایع تر است. از این مکانیسم تحت عنوان « قابلیت تعادل یافته ی برتر ناهمسان» نام برده می شود که در آن دارا بودن یک ژن مجاور ناهمسان از ژن های مرگبار، درمقابل مزایای تولید مثلی اش به تعادل می رسد.
برای آن که بقای همجنس گرایی در طول تاریخ توجیه شود، صرفا ً لازم است این ژن ها برای خود همجنس گراها مفید باشند. او معتقد است دگرجنس گرایانی که یک ژن ِمجاورِ ناهمسانِ همجنس گرایی دارند، احتمالاً سائق جنسی تشدید شده ای دارند که منجربه تولید مثل بیشتر و حفظ ژن های تعادل یافته ی همجنس گرایی می شود. وی ادامه می دهد که مردان همجنس گرا سائق جنسی قوی تری از مردان دگر جنس گرا دارند و شاهد این مدعا تغییر مداوم شرکای جنسی شان است.
پلی ژنتیک بودن گرایش جنسی :گرایش جنسی تحت تأثیر تعدادی از ژن ها قرار دارد (پلی ژنتیک است). در طول دوران رشد، این ژن ها روی حساسیت مغز مردان به هورمون هایی که آن ها را به سوی زنانه بودن سوق می دهد، اثر می نهند. دارابودن چندین ژن مجاور ناهمسان منجر به همجنس گرایی می شود. درحالی که یک ژن مجاور ناهمسان، حساسیت، همدلی و مهربانی بیشتر در مردان را موجب می شود. این امر باعث می شود دگرجنس گرایانی که یک ژن مجاور ناهمسان دارند، پدرانی بهتر و جفت هایی جذاب تر شوند. بنابراین، تأثیر مثبت این ژن مجاور ناهمسان، در مردان دگرجنس گرا- که به آن ها ظرایف خاصی می بخشد-، تأثیر مخرب آن را درتولید همجنس گراییِ مردانه تعدیل می کند.
مزیت ژن همجنس گرایی مردانه برای زنان: طبق این فرضیه ژن هایی که درمردان سبب همجنس گرایی می شوند؛ به طریقی برای خویشاوندان مؤنث ان ها مفید واقع شده و احتمال تولید مثل آن ها و به تبع آن، گسترش دادن این ژن ها را افزایش می دهند. نتایج یک تحقیق از این فرضیه حمایت می کند. مادران و خاله های مردان همجنس گرا به طور متوسط از زنان دیگر فرزندان بیشتری دارند . (در این پزوهش این فرضیه مورد آزمون قرار گرفته )
دو جنس گرایی انطباقی :همجنس گرایی، شکلی از دو جنس گرایی انطباقی است. مشاهده نرخ بالاتر تولید مثل را در زنان و مردان دو جنس گرای جوان این فرضیه را مطرح میکند که ژن های همجنس گرایی نشانگر تیپ ناسازگارانه ای از دو جنس گرایی انطباقی است و چنین فرض می شود که فعالیت همجنس گرایانه، تمرینی برای جفت گیری دگر جنس گرایانه ی بعدی است. گرچه این نظریه در تعارض با طبیعت دوکیفیتی جهت گیری جنسی مردان است. اما داده ها در خصوص زنان با توجه به نرخ بالاتر دوجنس گرایی در آنان و الگوی خانوادگی آنها جالب توجه به نظر می رسد.
فرضیه افزایش دهنده شانس بقاء گونه :بر اساس شواهد مربوطه در میان پریمات ها و انسان های اولیه، این فرضیه را مطرح می کند که اتحاد و صمیمیت بین دو همجنس، به دلیل کاستن از درگیری های بین قبیله ای و درون گروهی، سبب افزایش شانس بقا می شده و بطور غیر مستقیم نرخ تولید مثل را افزایش می داده است. به این دلیل رفتارهای هومو اروتیک در طول تاریخ از بین نرفته اند. زیرا در گیری های بین گروهی و درون جنسی( بویژه در میان جنس نر) بسیار رایج بوده است. خشونت هایی که حتی گاهاً به کشتن فرزندان یکدیگر می انجامیده است. در حالی که اتحاد بین همجنسان، از این خشونت ها کاسته و شانس تولید مثل را افزایش می داده است. شواهدی در تأیید این فرضیه درمطالعه ی پریمات ها هم در محیط طبیعی و هم در آزمایشگاه وجود دارد. بنابراین، گاه ژن های خاصی در مردانی که برای آن ژن هوموزیگوس هستند، به همجنس گرایی می انجامد. اما درمردان دیگر، امتیازاتی مانند افزایش گرایش به برقرار کردن روابط دوستانه و اتحاد را ایجاد می کند .
